Blokada rachunku bankowego przez prokuratora – podstawy prawne, procedura i prawa osób dotkniętych
Blokada rachunku bankowego przez prokuratora jest środkiem stosowanym w celu zabezpieczenia majątku w toku postępowania przygotowawczego. Choć instytucja ta odgrywa kluczową rolę w przeciwdziałaniu przestępczości gospodarczej i finansowej, budzi wiele pytań dotyczących jej podstaw prawnych, procedury oraz praw osób dotkniętych takim działaniem.
Podstawy prawne blokady rachunku bankowego
Blokada rachunku bankowego przez prokuratora jest możliwa na mocy przepisów z kilku aktów prawnych, jednak najistotniejsze przepisy znajdują się w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe oraz ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (inne znajdują się m.in. w ustawie z 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych czy w ustawie z 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym).
Zgodnie z art. 106a ust. 3 ustawy Prawo bankowe w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że zgromadzone na rachunku bankowym środki, w całości lub w części pochodzą lub mają związek z przestępstwem skarbowym lub przestępstwem innym niż przestępstwo, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 Kodeksu karnego, bank jest uprawniony do dokonania blokady środków na tym rachunku. Co istotne, blokada może nastąpić wyłącznie do wysokości środków, co do których zachodzi takie podejrzenie.
We wskazanym wyżej przepisie wyłączono art. 165a (finansowanie przestępstwa o charakterze terrorystycznym) i art. 299 (pranie pieniędzy) Kodeksu karnego, gdyż o tych przypadkach mowa w art. 86 ust. 9 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wedle tych przepisów prokurator, po otrzymaniu zawiadomienia od Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, może postanowieniem wstrzymać transakcję lub dokonać blokady rachunku.
Niektóre podmioty mogą także samoistnie dokonać blokady – np. Szef Krajowej Administracji Skarbowej w przypadku podejrzenia, że podmiot kwalifikowany (m.in. osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą lub osoba prawna) może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego może zablokować rachunek bankowy na 72 godziny, z możliwością przedłużenia jej na czas oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące.
Przesłanki zastosowania blokady
Blokada rachunku bankowego jest środkiem o charakterze zabezpieczającym, stosowanym w celu:
- Zapobieżenia wyprowadzeniu środków pochodzących z przestępstwa – w szczególności, gdy zachodzi ryzyko ich ukrycia, zniszczenia lub wykorzystania w dalszej działalności przestępczej.
- Zabezpieczenia ewentualnych roszczeń majątkowych – na przykład w postaci grzywien, przepadku korzyści majątkowych lub naprawienia szkody wyrządzonej czynem zabronionym.
Przesłanką zastosowania blokady jest uprawdopodobnienie, że środki zgromadzone na rachunku pochodzą z przestępstwa lub są z nim związane. Oznacza to, że prokurator nie musi wykazywać pewności, lecz jedynie wskazać na istnienie konkretnych faktów wskazujących na takie podejrzenie.
Czas trwania blokady
Blokada rachunku może być stosowana na czas określony, maksymalnie przez 6 miesięcy. W praktyce zdarza się jednak, że czas ten nie jest wystarczający na zebranie całego materiału dowodowego, w związku z czym wprowadzona w 2021 roku nowelizacja dopuściła przedłużenie blokady na kolejny czas oznaczony, nie dłuższy niż 6 miesięcy.
Zaznaczyć należy, że w wielu przypadkach rachunek bankowy jest w pierwszej kolejności blokowany przez bank, który ma uzasadnione podejrzenie, że środki zgromadzone na rachunku bankowym w całości lub części pochodzą lub mają związek z przestępstwem. W takim przypadku bank blokuje dostęp do rachunku i niezwłocznie zawiadamia o tej czynności prokuratora. Blokada środków przez bank nie może trwać dłużej niż 72 godziny.
W przypadku zakończenia postępowania przygotowawczego lub oddalenia podejrzeń wobec właściciela rachunku, blokada musi zostać natychmiast uchylona.
Środki ochrony prawnej dla właściciela rachunku
Osoba, której rachunek został zablokowany, ma prawo do:
- Złożenia zażalenia – Postanowienie o blokadzie rachunku może być zaskarżone w terminie 7 dni od jego doręczenia. Zażalenie rozpatruje sąd właściwy do rozpoznania sprawy.
- Ubiegania się o ograniczenie blokady – Np. poprzez uwolnienie części środków na pokrycie kosztów utrzymania, prowadzenia działalności gospodarczej lub innych uzasadnionych potrzeb.
Podsumowanie
Blokada rachunku bankowego przez prokuratora jest jednym z najbardziej inwazyjnych środków zabezpieczających stosowanych w polskim prawie karnym. Choć jej celem jest ochrona interesu publicznego i przeciwdziałanie przestępczości, wymaga zachowania równowagi między skutecznością działań organów ścigania a ochroną praw jednostki. Znajomość procedur i dostępnych środków ochrony prawnej jest kluczowa dla osób dotkniętych takim działaniem.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w tej lub podobnej sprawie, skontaktuj się ze mną pod numerem +48 537 230 390 lub mailowo: kancelaria@sienkoipartnerzy.pl.
Zdecydowanie warto skonsultować swoją sprawę z adwokatem, który posiada doświadczenie w danego rodzaju sprawach. Z przyjemnością pomogę Ci zrozumieć wszelkie zagadnienia związane z Twoją sprawą.
Pozdrawiam,
Adwokat Piotr Sieńko
