Tymczasowe aresztowanie to jeden z najsurowszych środków zapobiegawczych przewidzianych przez Kodeks postępowania karnego (K.p.k.) i jest stosowany wyłącznie wtedy, gdy inny środek zapobiegawczy nie jest wystarczający. Jego celem jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego, a w niektórych przypadkach także zapobieżenie popełnieniu przez podejrzanego (oskarżonego) nowego, ciężkiego przestępstwa. W polskim systemie prawnym istnieje też szczególna instytucja tzw. warunkowego tymczasowego aresztowania.
Podstawa prawna i charakter instytucji
Warunkowe tymczasowe aresztowanie zostało uregulowane w art. 257 § 2 K.p.k. Zgodnie z tym przepisem, sąd orzekając o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, może równocześnie postanowić, że środek ten nie zostanie wykonany, jeśli podejrzany (oskarżony) wpłaci poręczenie majątkowe w określonym terminie i kwocie. Ten środek zapobiegawczy może być stosowany jednocześnie z innymi środkami o charakterze wolnościowym, m.in. dozorem Policji, zakazem opuszczania kraju czy zakazem kontaktowania się z określonymi osobami. Sąd może skorzystać z instytucji warunkowego tymczasowego aresztowania z urzędu lub na wniosek.
Prokurator najpóźniej na posiedzeniu po ogłoszeniu postanowienia o warunkowym tymczasowym aresztowaniu może sprzeciwić się zmianie środka zapobiegawczego i wówczas postanowienie to, w zakresie dotyczącym zmiany tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe, staje się wykonalne z dniem uprawomocnienia (art. 257 § 3 k.p.k.). De facto oznacza to, że podejrzany (oskarżony) nie będzie mógł zostać zwolniony z aresztu (nawet jeżeli złożył poręczenie majątkowe), aż do czasu rozpoznania zażalenie przez sąd drugiej instancji lub do upływu czasu na złożenie takiego środka zaskarżenia.
Warunki zastosowania
Decyzja o zastosowaniu warunkowego tymczasowego aresztowania wymaga spełnienia kilku przesłanek:
- Podstawy do zastosowania tymczasowego aresztowania – zgodnie z art. 249 § 1 i art. 258 K.p.k., tymczasowe aresztowanie można stosować, gdy istnieje uzasadniona obawa ucieczki, ukrywania się podejrzanego, matactwa lub konieczność zapobieżenia nowym, ciężkim przestępstwom. Jak zauważył Sąd Apelacyjny we Wrocławiu: „Zastosowanie przez sąd I instancji środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania z zastrzeżeniem, że środek ten ulegnie zmianie na określone poręczenie majątkowe złożone w wyznaczonym przez ten sąd terminie oznacza, że nadal istnieją wszelkie przesłanki do stosowania wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania. Wskazuje to jednocześnie, że wystarczającym środkiem zapobiegawczym będzie poręczenie majątkowe, o ile zostanie wpłacone we wskazanym terminie. W przeciwnym razie podejrzany nadal pozostanie w areszcie. Gdyby uznać, że zastosowanie instytucji z art. 257 § 2 k.p.k. oznacza brak formalnoprawnych podstaw do przedłużenia okresu stosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego, to niedopuszczalne byłoby pozostawienie podejrzanego w areszcie w przypadku niezłożenia przedmiotu poręczenia w terminie, a to z uwagi na brak owych przesłanek” (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 listopada 2006 r., II AKz 598/06, Prok. i Pr. 2008, nr 3, poz. 13);
- Zasadność poręczenia majątkowego – sąd musi uznać, że zastosowanie poręczenia majątkowego zapewni realizację celów środka zapobiegawczego w takim samym stopniu, jak faktyczna izolacja podejrzanego (oskarżonego);
- Określenie wysokości, rodzaju i warunków wpłaty poręczenia – wysokość poręczenia musi być adekwatna do sytuacji materialnej podejrzanego (oskarżonego) lub składającego poręczenie majątkowe, wysokości wyrządzonej szkody oraz charakteru popełnionego czynu. Sąd określa także termin złożenia poręczenia majątkowego, który na uzasadniony wniosek podejrzanego (oskarżonego) lub jego obrońcy, złożony najpóźniej w ostatnim dniu wyznaczonego terminu, może być przedłużony.
Efekty uchylenia tymczasowego aresztowania
Złożenie poręczenia majątkowego w odpowiedniej wysokości i w terminie skutkuje zaniechaniem stosowania tymczasowego aresztowania, gdyż oba te środki nie mogą być wykonywane łącznie. Obowiązujące przepisy nie wymagają wydania dodatkowego postanowienia o uchyleniu tymczasowego aresztowania.
Podsumowanie
Warunkowe tymczasowe aresztowanie to ważny element polskiego systemu prawnego, który równoważy zasadę proporcjonalności i potrzebę skuteczności postępowania karnego. Niestety praktyka pokazuje, że tymczasowe aresztowanie jest często wykorzystywanym środkiem zapobiegawczym, a instytucja warunkowego tymczasowego aresztowania stanowi istotne narzędzie ograniczające nadmierną ingerencję w wolność osobistą osób podejrzanych (oskarżonych). Jej właściwe stosowanie wymaga jednak dużej rozwagi ze strony organów procesowych oraz precyzyjnego wyważenia interesów stron postępowania.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w tej lub podobnej sprawie, skontaktuj się ze mną pod numerem +48 537 230 390 lub mailowo: kancelaria@sienkoipartnerzy.pl.
Zdecydowanie warto skonsultować swoją sprawę z adwokatem, który posiada doświadczenie w danego rodzaju sprawach. Z przyjemnością pomogę Ci zrozumieć wszelkie zagadnienia związane z Twoją sprawą.
Pozdrawiam,
Adwokat Piotr Sieńko
