Podstawy prawne dotyczące odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności zawarte są w Kodeksie karnym wykonawczym (k.k.w.). Art. 150 wskazuje obligatoryjną przesłankę do odroczenia wykonania kary, którą jest choroba psychiczna lub inna ciężka choroba uniemożliwiająca wykonanie kary. Za ciężką chorobę uznawany jest taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Kara odraczana jest do czasu ustania przeszkody.

W kolejnych przepisach ustawodawca wskazuje, w jakich przypadkach sąd może odroczyć wykonywanie kary (fakultatywne odroczenie wykonania kary). Zwykle przemawiają za tym względy moralne,  gdy natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Według ogólnej zasady sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do roku, jednak w przypadku kobiety ciężarnej lub osoby samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka.

Sąd Apelacyjny w Lublinie na konkretnym przypadku wskazał jaka sytuacja nie daje podstaw do odroczenia wykonania kary: „Izolacja skazanego w naturalny sposób powinna zmuszać członków jego rodziny do zwiększonego wysiłku tak organizacyjnego jak i finansowego i brak podejmowania takiego wysiłku, nie może prowadzić do udzielenia skazanemu przerwy w karze. Również ewentualna niemożność spłaty zobowiązań kredytowych spowodowana rozpoczęciem odbywania przez skazanego kary izolacyjnej nie stanowi wystarczającej podstawy do odroczenia wykonania tej kary. Jeżeli umowa kredytu została zawarta kiedy toczyło się przeciwko skazanemu postępowanie karne, skazany decydując się na zaciągnięcie kredytu, powinien był liczyć się z możliwością orzeczenia wobec niego kary bezwzględnego pozbawienia wolności, której wykonanie uniemożliwi mu spłatę kredytu (...) Ewentualna niemożność spłaty zobowiązań kredytowych spowodowana rozpoczęciem odbywania przez skazanego kary izolacyjnej nie stanowi wystarczającej podstawy do odroczenia wykonania tej kary” (Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 grudnia 2010 r. sygn. II AKzw 845/10).

Co ciekawe, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu stwierdził, że: „Brak możliwości kontynuowania nauki może być uznany za „ciężki skutek” w myśl art. 151 § 1 k.k.w., tylko wówczas, gdy natychmiastowe wykonanie kary powoduje przerwanie edukacji, której koniec lub wyodrębniony jej fragment (klasa, semestr) jest nieodległy. Inaczej natomiast należy ocenić sytuację, w której skazany podejmuje dalszą naukę w trakcie toczącego się postępowania karnego, a termin zakończenia nauki znacznie przekracza okres, na jaki – stosownie do art. 151 § 3 k.k.w. – możliwe jest odroczenie wykonania kary” (Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 października 2004 r. sygn. II AKzw 837/04).

Możliwa jest również sytuacja, w której liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów. W tym przypadku sąd także może orzec odroczenie wykonania kary na okres do roku. Jednak nie dotyczy to m.in. sprawców, którzy dopuścili się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, recydywistów, członków zorganizowanych grup przestępczych czy sprawców przestępstw seksualnych.

Na postanowienie w przedmiocie odroczenia przysługuje zażalenie.